چگونه باید مصداق حق را بشناسیم؟ از طریق افراد یا از طریق حق؟
جواب شبهه: ممکن است در ظاهر تناقضی وجود داشته باشد ولی با کمی تأمّل مشکل این طور حل میشود که این دو جمله برای دو مرحله ی متفاوت از شناخت حق میباشند…
این دو حدیث ناظر به دو مرحله از شناختن حق هستند:
در مرحله ای که هنوز هیچ حقی و هیچ شخص قابل اعتمادی را نشناختیم، در نتیجه نمیتوانیم به سخن کسی کورکورانه اعتماد کنیم، بلکه باید اوّل یک سلسله حقایق را با عقل خود بشناسیم تا از طریق شناخت آن حقایق اولیّه، بتوانیم اهلش را بشناسیم (اعرف الحق تعرف اهله{حق را بشناس تا اهلش را بشناسی}.
امّا پس از آن که اهل حق را به اجمال و از طریق معلومات خود شناختیم آنگاه میتوانیم در مورد حقایقی که با عقل خودمان قادر به درک آنها نیستیم یا صلاحیّت علمی اش را نداریم، به سخن اشخاص صلاحیت دار، یعنی همان کسانی که حقانیتشان را با کمک عقل خود و شناخت خود، دریافته ایم، اعتماد کنیم.{شما نمیتوانید حق را بشناسید مگر آن که قبلاً اهل حق را شناخته باشید.}
بنابراین، هر دو مطلب صحیح است و تناقضی در کار نیست، هم حق را از اهل حق، و هم اهل حق را از حق میشناسیم.
