آیا قرآن کریم پلورالیسم را میپذیرد؟
آیا قرآن براساس آیه 62 سوره بقره پلورالیسم (تکثرگرایى دینى) را مى پذیرد؟
براى روشن شدن پاسخ پرسش فوق لازم است که تفسیر آیه فوق را بررسى کنیم:
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا
وَالنَّصَارى وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ
صَالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ
رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ.
ترجمه در حقیقت کسانى که (به پیامبر اسلام) ایمان آورده اند، و کسانى که به (آیین) یهود گرویدند و
مسیحیان و صابئان (پیرو یحیاى پیامبر)، کسانى (از آنان) که به خدا و روز باز پسین ایمان آوردند،
و [کار] شایسته انجام دادند، پس پاداششان نزد پروردگار آنان براى ایشان است؛ و نه هیچ ترسى بر آنان
است و نه آنان اندوهگین میشوند.
شأن نزول: برخى از مفسران حکایت
کردهاند که در صدر اسلام پرسشى براى برخى از مسلمانان
مطرح شد که: اگر تنها اسلام
راه حق ونجات است پس تکلیف نیاکان ما چه میشود؟ آیا آنان به خاطر
عدم حضور در زمان پیامبر اسلام (ص) و ایمان نیاوردن به او مجازات میشوند؟ آیه فوق بدین
مناسبت نازل شد و اعلام کرد که هر کس در عصر خویش به پیامبر خویش و کتاب آسمانى او ایمان آورده
و عمل شایسته انجام داده است اهل نجات است و نگرانى ندارد، پس یهودیان و مسیحیان مؤمن و
شایسته کردار که قبل از ظهور پیامبر اسلام زندگى کرده و مرده اند
اهل نجات هستند.
نکات و اشارات: 1. مشابه آیه فوق در سوره بقره/ 112 و مائده/ 69 و حج/ 17 آمده است، و این آیات
پاسخى است به کسانى که راه نجات را
در پناه نژاد و ملیت خاص میجویند. همانطور که یهودیان دین و
نژاد خود را از دیگران بهتر دانسته و بهشت را مخصوص خود میدانستند، ولى قرآن به آنان پاسخ میدهد
که راه نجات منحصر در ایمان و عمل شایسته است. و تنها
نام مسلمان، یهودى «1» و
مسیحى (/ نصارى «2») بر خود نهادن موجب سعادت و نجات نمیشود.
2. مفسران قرآن چند تفسیر عمده براى آیه فوق ارائه کرده اند:
الف: مقصود آیه ایمان و اعمال شایسته پیروان
ادیان الهى قبل از اسلام است که از دنیا رفته اند و
موجب نجات آنان خواهد شد همانطور که در شأن نزول بدان اشاره شد. «3»
ب: مقصود آیه ایمان و اعمال شایسته یهودیان و مسیحیان وصائبان در زمان حاضر است اما منظور ایمان
به اسلام و عمل صالح بر طبق
دستورات قرآن است یعنى اگر آنان محتواى کتابهاى خویش و بشارتهاى
پیامبرانشان در
مورد پیامبر اسلام پیروى کنند مسلمان مىشوند و ایمان و عمل صالح آنها
پذیرفته خواهد شد. «4» البته مانعى ندارد که هر دو معنا مقصود آیه باشد.
3. ممکن است از آیه فوق استفاده شود که افرادى همچون ادیسون که پیرو ادیان دیگر هستند
ولى آگاهى کافى از اسلام ندارند (جاهل قاصرند) وبه بشریت خدمت کرده اند پاداش مناسب عمل خویش
را دریافت مىکنند، و یا حداقل از عذاب کفر آنان کاسته میشود.
(البته به نیّت خود شخص هم بستگی دارد که اگر برای خدا نباشد اثری ندارد)
4. آیا این آیه و آیات مشابه آن، بدان معناست
که در عصر حاضر نیز همه پیروان ادیان الهى اهل نجات
هستند و تکثر گرائى و پلورالیسم صحیح است؟
پاسخ منفى است چرا که آیات قرآن همدیگر را تفسیر میکند و در آیات دیگر وعده عذاب به غیر مسلمانان
داده شده است. پس ادیان
دیگر منسوخ شده و پیروان آنها وظیفه دارند تا در مورد حقانیت اسلام تحقیق
کنند تا
مسلمان شوند.
__________________________________________________
پاورقی:
(1).
واژه «هادو» از ریشه «هود» به معناى بازگشت به نرمى است. که در معناى توبه به کار
رفته است،
سپس به دین موسىعلیه السلام گفته شده است و از این روست که پیروان او یهودیان نامیده شدند
(2). واژه «نصارى» از ریشه «نصر» به معناى یارى کردن است و به کسانى همچون حواریون، که
عیسى علیه السلام را یارى کردند نصارى گفته شد، سپس همه پیروان مسیح، نصارى و مسیحى نامیده شدند
(3). نمونه، ج 1، ص 284
(4).
یعنى «من آمن باللَّه و ...» قید یهود و مسیحیان وصائبان است نه الذین آمنو (/
مسلمانان) چون
کسانى که ایمان آوردهاند نیازى به این قید ندارند. (نمونه، ج 5، ص 27)
