داستانی جالب از جهل علمای درباری در مقابل امام هادی علیه السلام

از أبى عبد اللَّه الزّیادى منقول و مرویست که چون المتوکّل باللَّه {خلیفه عباسی} را زهر دادند نذر کرد که اگر حضرت شافى على الاطلاق او را شفاء بخشد تصدّق مال بسیار در راه ایزد غفّار نماید.

بعد از آنکه از آن سمّ مؤلم صحیح و سالم و از آن علّت صحّت یافت فقها را جمع فرمود و از حدّ مال بسیار که نذرش بر آن مبلغ قرار یافته بود سؤال‏ نمود از تصدّق چه مقدار از مال از عهده عهد و نذر واحد متعال برائت ذمّت حاصل گردد.

فقها در حدّ مال کثیر اختلاف نمودند

بعضى گفتند که از تصدّق یک هزار درهم أمیر المؤمنین را بیقین برائت ذمّت حاصل گردد.

و بعضى گفتند: که ده هزار درهم بمستحقّین تصدّق باید نمود.

و جمعى صد هزار درهم میگفتند بواسطه اختلاف فقها متوکّل را اشتباه تمام بهم رسید و در آن أمر متحیّر بود.

حسن حاجب گفت: یا أمیر المؤمنین اگر من جواب آنچه حقّ و صواب باشد بنزد شما آرم ما را عطا و صله از نزد شما خواهد بود یا نه؟

متوکّل فرمود: اگر بحقّ صدق جواب آرى ده هزار درهم بتو دهم و الّا صد تازیانه زنم.

چون خاطر حسن حاجب از حضرت ولىّ ایزد مهیمن یعنى امام مؤتمن أبى الحسن علىّ النّقى علیه السّلام جمع و مطمئنّ بود که بعد از استعلام از آن امام الأنام آنچه موافق قول ایزد علّام و مطابق شرع نبىّ الاکرام محمّد المصطفى علیه الصّلوة و السّلام باشد از آن حضرت استماع خواهد نمود و أخذ صله مشروط موعود از متوکّل بى‏شبهه و ریب خواهد فرمود فلهذا راضى به شرط گردید بعد از معاقده شرط و عهد حسن حاجب بخدمت ولىّ غنىّ واهب آمده عرض مرام بنزد آن امام علیه السّلام نمود.

آن حضرت علیه السّلام فرمود که: بمتوکّل بگوى که تصدّق هشتاد درهم بمستحقّین نماید بحکم قادر عالم البتّه از عهده نذر و شرط بیرون آید.

فی الفور حسن بعد از استماع این سخن از حضرت أبى الحسن (ع) به‏

سرعت تمام خود را بمتوکّل رسانید و هر چه از آن ولىّ ملک العلّام بعد از استعلام استماع نموده بود بالتّمام معروض گردانید.

متوکّل چون خبر شنید گفت: اى حسن بخدمت حضرت أبى الحسن- مراجعت نمائى و از آن پسندیده ایزد متعال علّت این کلام استعلام و سؤال فرمائى.

چون حسن حاجب بعد از معاودت بخدمت أبى الحسن على (ع) از وجه آن سؤال نمود آن سلاله سیّد الرّسل فرمود که خداى عزّ و جلّ خطاب مستطاب بحضرت رسالتمآب فرمود که: لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ فِی مَواطِنَ کَثِیرَةٍ وَ یَوْمَ حُنَیْنٍ‏ الآیه .....

اى حسن چون ما تعداد مواطن نصرت رسول خداى تبارک و تعالى نمودیم آن هشتاد موضع بود.

حسن حاجب در ساعت مراجعت بنزد متوکّل نمود و آنچه از آن سرور استماع فرموده بعرض رسانید.

متوکّل بغایت فرحناک گردید و ده هزار درهم موعود بحسن حاجب عطا نمود و فقها بعد از استماع دلیل أبى الحسن علىّ النّقى علیه السّلام تصدیق أقوال آن امام انس و جنّ نموده گفتند: که‏ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْض‏.

الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسی) / ترجمه و شرح غفارى، ج‏4، ص: 232