فتنه درجایی نیست که کسی آگاهانه پرچم مخالفت با خدا را بلند کند و بگوید به رغم اینکه تو دستور می‌دهی، من چنین کاری نمی‌کنم! تعبیری که در فارسی به این معنا نزدیک‌تر است، گرفتار شدن است. این گرفتاری با ابهام‌هایی همراه است.
در تاریخ نمونه‌های روشنی وجود دارد که کسانی سالیان درازی راه صحیح را رفته‌اند، مردم به آنها اعتماد داشته، پشت سرشان نماز می‌خوانده و برایشان شعار می‌داده‌اند، یک مرتبه تغییر کرده‌اند! علت چیست؟ این تغییر چگونه واقع می‌شود؟
بعد از حمد و ثنای الهی ( فرمودند ): ای مردم من چشم فتنه را کور کردم – و کسی جز من بر این کار جرأت نداشت – بعد از آن که ظلمت فتنه ها، در همه جا گسترده شد و به آخرین درجه ی شدت رسید!
از من سوال کنید ( و آنچه را می خواهید درباره سرنوشت خود و آینده از من بپرسید ) پیش از آن که مرا از دست دهید.
هنگامى که فتنه ها روى مى آورد به شکل حق خودنمایى مى کند و هنگامى که پشت مى کند (مردم را از ماهیّت خود) آگاه مى سازد. در حال روى آوردن ناشناخته است و به هنگام پشت کردن شناخته مى شود; مانند گرد بادها به بعضى از شهرها اصابت مى کند و از بعضى مى گذرد.
آگاه باشید! وحشتناکترین فتنه ها براى شما از نظر من، فتنه بنى امیّه است! چرا که فتنه اى است کور و تاریک;
هر کس در آن فتنه بصیر و بینا باشد (و با آن به ستیز برخیزد) بلا دامان او را مى گیرد. و هر کس در برابر آن نابینا باشد، بلائى به او نمى رسد.
(و نیکان و مجاهدان را نابود مى کنند)، مگر اینکه برای آن ها منفعتی داشته باشند، یا لااقل ضررى به آنها نرساند. (این فتنه ها همچنان ادامه نمى یابد) و بعد از مدّتى خداوند آنها را از شما جدا مى سازد.
در آن زمان، قریش دوست دارد، دنیا و آنچه را در دنیاست از دست بدهد، تا یکبار دیگر مرا ببیند (و رهبرى مرا بپذیرد) هر چند زمان آن کوتاه باشد، به اندازه کشتن شترى، تا چیزى را از آنها بپذیرم که امروز کمى از آن را مى خواهم و آنها نمى دهند.
متن حدیث:
« أمَّا بَعْدَ حَمدِ اللّهِ و الثّناءِ عَلَیه، اءَیُّهَا النَّاسُ، فَاءَنَا فَقَاءْتُ عَیْنَ الْفِتْنَةِ، وَلَمْ یَکُنْ لِیَجْتَرِئَ عَلَیْهَا اءَحَدٌ غَیْرِی بَعْدَ اءَنْ مَاجَ غَیْهَبُهَا، وَ اشْتَدَّ کَلَبُهَا، فَاسْاءَلُونِی قَبْلَ اءَنْ تَفْقِدُونِی ...
إِنَّ الْفِتَنَ إِذَا أَقْبَلَتْ شَبَّهَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ نَبَّهَتْ، یُنْکَرْنَ مُقْبِلَاتٍ وَ یُعْرَفْنَ مُدْبِرَاتٍ، یَحُمْنَ حَوْمَ الرِّیَاحِ یُصِبْنَ بَلَداً وَ یُخْطِئْنَ بَلَداً....
أَلَا وَ إِنَّ أَخْوَفَ الْفِتَنِ عِنْدِی عَلَیْکُمْ فِتْنَةُ بَنِی أُمَیَّةَ، فَإِنَّهَا فِتْنَةٌ عَمْیَاءُ مُظْلِمَةٌ وَ أَصَابَ الْبَلَاءُ مَنْ أَبْصَرَ فِیهَا وَ أَخْطَأَ الْبَلَاءُ مَنْ عَمِیَ عَنْهَا.
لَا یَزَالُونَ بِکُمْ حَتَّى لَا یَتْرُکُوا مِنْکُمْ إِلَّا نَافِعاً لَهُمْ أَوْ غَیْرَ ضَائِرٍ بِهِمْ ... ثُمَّ یُفَرِّجُهَا اللَّهُ عَنْکُمْ ... فَعِنْدَ ذَلِکَ تَوَدُّ قُرَیْشٌ بِالدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا لَوْ یَرَوْنَنِی مَقَاماً وَاحِداً وَ لَوْ قَدْرَ جَزْرِ جَزُورٍ لِأَقْبَلَ مِنْهُمْ مَا أَطْلُبُ الْیَوْمَ بَعْضَهُ فَلَا [یُعْطُونَنِیهِ] یُعْطُونِیهِ .«
