ملت آنتی استکبار

متن کامل بخش نخست

باسمه تعالی

ملت آنتی استکبار

بخش نخست: قیام تنباکو؛ عرصه نخست استکبار ستیزی ملت ایران

مبارزه با استکبار، جزء ماهیت و خصیصه زوال ناپذیر مردم ایران در طول تاریخ بوده است.

شعارهای « مرگ بر آمریکا »؛ « مرگ بر انگلیس »؛ « مرگ بر اسرائیل »؛ « مرگ بر شوروی »؛ و دهها مانند آن، که همگی تعبیری دیگر از شعار « مرگ بر سیاست های استکباری » هستند، زادگاهشان ایران است و مادرشان ملت ایران.

مبارزه مردم ایران با استکبار، از آن لحظه آغاز شد که پی بردند، مستکبرین عالم قصد دارند ریشه ی اسلام را که در مقابل مطامع آن ها ایستاده، برکنند.

نگاهی به جریانات تاریخی، ماهیت استکبارستیز مردم ایران را نمایان می کند. ما در این نوشته، سه جریان مهم تاریخ معاصر ایران و نقش مردم در آن ها را بیان می کنیم.

 

بخش نخست؛ قیام تحریم تنباکو

جریان قیام زمانی آغاز شد که ناصرالدین شاه، در قالب قرار داد رژی، « خرید و فروش کل توتون و تنباکویی که در ممالک ایران به عمل آورده می شود را تا انقضای مدت پنجاه سال از تاریخ امضای این انحصار نامه به ماژور تالبوت انگلیسی »^[1] « به ثمن بخس فروخت ».^[2]

قرارداد رژی مشکلات فراوانی داشت؛ از جمله:

1.     این قرارداد موجب تسلط انگلیسی ها به صنعت توتون و تنباکوی ایران و تاجران فعال در این عرصه شده بود.

2.     شاه و اطرافیانش در قبال رشوه هایی که در سفر به فرنگ دریافت کرده بودند، این قرارداد را بستند؛ از این رو انعقاد این قرارداد فتح بابی بود برای قراردادهای بعدی و تسلط دشمن به جنبه های دیگر اقتصاد و زندگی مردم.

3.     انگلیسی ها به بهانه ی اجرای این قرارداد، دختران زیباروی بسیاری را به ایران آورده بود تا با عشوه گری و فساد، اسلام را در جامعه کمرنگ کنند.

« دختران فرنگی نورس و زیبا که بدان وضع دلربا خود را ساخته و پرداخته، اجناس فاخر خود را با وصفی هرچه دلخواه تر بموقع نظر و حسرت تماشاچیان گذاشته و بدان عشوه های نازنین عقل و دین مسلمانان دلداده را به تاراج می بردند. جمعی از زنان بازیگر و جمعی از زنان بدکار به ایران آمده و در هر بلدی به خصوص تهران چندین بازیگر خانه و فاحشه خانه معین داشتند. کار در ایران چندان اوج گرفته که زنان مسلمان را علانیه برای فرنگیان می برند و هیچکس در این خصوص تعرض نمی کند ... ».^[3]

در نتیجه، مردم قیامی را به پشتوانه علما آغاز کردند که در نهایت موجب لغو قرارداد شد. اقدامات مردم را در دوجهت می توان بیان کرد:

1.     شروع کنندگان قیام و نهضت، مردم بودند. آن ها در شهرهای بزرگ بازارها را تعطیل کرده و از عالمان خود استمداد جستند.

« جمعی از عقلاء { در تهران } خدمت مرحوم حاج میرزا حسن مجتهد آشتیانی رسیده، معایب متضمنه و مستتره در این کار { قرارداد تنباکو } را نوشتند ».^[4]

« کمپانی دخانیات در صدد تأسیس نخستین شعبه در شیراز ( که مرکز کشت تنباکو بود ) برآمد ولی پیش از آنکه مأموران کمپانی دخانیات به شیراز برسند، بازرگانان شهر به مخالفت برخاستند. هنگامی که نمایندگان کمپانی دخانیات به شیراز رسیدند، بسیاری از کسبه ی بازار دکان های خود را بستند و در مساجد گرد آمدند ».^[5]

 

2.     در ادامه و استمرار قیام و پس از اعلام حکم حرمت تنباکو از طرف علما، وقتی مأمورین ناصرالدین شاه قصد سرکوب مردم و عالمان دینی را داشتند، مردم ایستادگی کرده، رهبران خود را تنها نگذاشتند و حتی در این راه خون دادند.

« در تمام بلاد ایران این حکم منتشر شد و همه اطاعت کرده ترک استعمال دخانیات نمودند. { وقتی شاه، مرحوم میرزا حسن آشتیانی، عالم تهران را تبعید کرد } اهالی تهران از زن و مرد، سیاه و سفید، غریب و خودی، بومی و شهری حر و مملوک، از صغیر و کبیر به هیجان آمده، زلزله در ارکان شهر افتاد و همه ناله کنان و واشریعتا گویان دور خانه ی میرزا طواف کنان بودند و به فاصله یک ساعت تمام دکاکین و سراها بسته و تعطیل عمومی شد ... مردم هجوم آوردند که وارد ارک { حاکم تهران } شوند. آقابالاخان معین نظام به سربازان حکم شلیک داد؛ چند نفر از سربازان تفنگ ها را به طرف مردم گرفته شلیک نمودند و گروهی از مردم به خاک افتادند ».^[6]

« اعتماد السلطنه می گوید: امین الدوله نقل می کرد: منع تنباکو به قدری است که سه چهار روز قبل، به جهت عیال من قلیان آوردند. بنّا و عمله که مشغول کار بودند، دست از کار کشیدند و رفتند. پرسیدم چرا می روید؟ بنّا جواب داد: در خانه ای که بدین وضوح بی دین باشند که قلیان بکشند، کار نمی کنم.

شنیدم شاه فرموده بود به زن های خودش که کی قلیان را حرام کرد؟ بکشید این چه حرفی است؟ یکی از خانم های آبرومند عرض کرده بود: همان کسی که ماها را به شما حلال کرده، همان کس قلیان را تا در« اداره خارج مذهب » است به ما حرام کرده!»^[7]

جریان نهضت تنباکو، از آن جهت انعکاس استکبار ستیزی مردم است که تمامی قیام ها، در شروع و در استمرار خود، وام دار ایستادگی و فداکاری و حتی بذل خون از جانب مردم بود.

 

دریافت فایل کامل مقاله
حجم: 357 کیلوبایت
توضیحات: صلوات

---

[1] هیدجی، ملامحمدعلی، کتاب رساله دخانیه، ص 16 (متن قرارداد رژی ).

[2] سخن درباره علل و عوامل قیام تنباکو، ص 65

[3] کربلایی، شیخ حسن، قرارداد رژی، ص 26

[4] کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، ص 19

[5] هیدجی، ملامحمدعلی، کتاب رساله دخانیه، ص 27

[6] کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، ص 19

[7] نجفی، موسی، تاریخ تحلیلی قیام تنباکو،2 ص 203